ՊՐԵԱՄԲՈՒԼԱ-ՊՐԵԱՄԲՈՒԼԱ, ՄԵԶ ԱՅՍՏԵՂ ԷԼ ՎԱՏ ՉԵՆ ԿԵՐԱԿՐՈՒՄ

Սոչիի հանդիպումը եկավ հաստատելու` ղարաբաղյան խնդիրն այս փուլում ևս լուծում չունի, եթե անգամ դրանով զբաղվում է Ռուսաստանը:
Ոչ այն պատճառով, որ կացնային մենթալիտետով առաջնորդվող Ռուսաստանին խորթ են բանակցային գործընթացները, և նրա մոտ լավ է ստացվում «սապոգով մաչիտը»: Չէ: Պարզապես այդ «սապոգը» լրիվ մաշվել է Աբխազիայի ու Օսիայի դեպքերից հետո: Ասել է` պատերազմի-ուժի կիրառման նույն «ջուրը» Ղարաբաղի դեպքում Ռուսաստանը հաստատ չի կարող մտնել` թե՛ յուրահատկության խնդրի, թե՛ դրանում ներգրավված կողմերի բազմազանության պատճառով: Մնում է բանակցելը` «շնից մազ պոկելն էլ քյար է» սկզբունքը կիրառելով:
Սակայն հետաքրքիրն այստեղ այն է, որ Ռուսաստանը բանակցային գործընթացը թե՛ հայ-թուրքական, թե՛ ղարաբաղյան դեպքում կառուցում է «պրեամբուլային» սկզբունքի վրա: Ասել է` Ռուսաստանի համար պարզից էլ պարզ է. այս երկու գործընթացներից և ոչ մեկն այս պահին հնարավոր չէ հասցնել վերջնահանգրվանի: Հազար ու մի պատճառով: Բայց, նախ և առաջ, տարածաշրջանի և գերտերությունների միջև չավարտված առևտրի: ՈՒստի Ռուսաստանը փորձում է հնարավորինս շատ շահել սկսված և կարծես դադարի գնացող այդ երկու գործընթացներում էլ` տարածաշրջանում իր վերահսկողությունը դարձնելով անշրջելի թե՛ քաղաքական, թե՛ «խողովակաշարային» առումներով:
Հաշվենք. Սահմանադրական դատարանը ՀՀ օրենքներին հայ-թուրքական արձանագրությունների համապատասխանությունը դիտարկում էր այն նույն օրը, երբ Մոսկվայում Էրդողանը բանակցում էր Մեդվեդև-Պուտին երկյակի հետ:
Ասել է` Հայաստանը խիստ գիտակցված (իհարկե, ոչ առանց Ռուսաստանի «դաբրոյի») սառեցրեց հայ-թուրքական գործընթացը: Որովհետև ոզնուն էլ էր պարզ` ՍԴ-ի որոշումը սառը ցնցուղ էր լինելու Թուրքիայի համար (թող իզուր չասվի` հայկական կողմը վատ էր բանակցել, ՍԴ-ն «լավացրեց» այդ ընթացքը, պարզապես խաղն էր փոխվել, և մերոնք փորձեցին այդ փոփոխությամբ առաջնորդվել):
Հիմա չենք քննարկում խնդիրը, որ հայաստանյան այդ մոտեցումը (ՍԴ-ի մասով), գրագետ լինելուց զատ, նաև ձեռնտու էր այն առումով, որ ազդանշանեց Հայաստանի` խաղի լիարժեք կողմ լինելու մասին: Եվ հետո` զսպեց թուրքական օրավուր աճող ամբիցիաները:
Ընդ որում, «պրեամբուլաներով» առաջնորդվելու Ռուսաստանի «step by step» գործելաոճը եթե ոչ ռուս-ամերիկյան բացահայտ համաձայնության, ապա լուռ «վերաբեռնման» արդյունք է, որովհետև «ամբուլատոր» այդ գործունեությունը երկու կողմերին էլ հնարավորություն է տալիս լրջորեն մանևրելու:
Հիշենք, որ հայ-թուրքական գործընթացից դուրս ճողոպրելու հնարք Թուրքիան վաղուց էր մտմտում. Թուրքիայի համար հայ-թուրքականի ողջ հմայքը երբեք ու երբեք Ադրբեջանն ու նրա «օկուպացված» տարածքները չի եղել: Երբեք: Թուրքիան այս մասով ունեցել է և ունի մեկ գերխնդիր` քրդական հարց, որի լուծման համար պատրաստ է հայ-թուրքական հարաբերություններում լուրջ զիջումների:
Ոչնչի չհասավ Թուրքիան քրդական հարցով: Չէ, ավելի շուտ «հասավ». շուտով Հյուսիսային Իրաքի (հիշեք, թե այնտեղ ինչ նավթ է հորդում) քրդերի «ինքնավար» առաջնորդին` Մասուդ Բարզանին, կընդունի անձամբ Օբաման:
Դառնանք ղարաբաղյան պրեամբուլային: Հիշենք` մադրիդյան նորովի «ընթերցումները» կողմերին հանձնելիս, վաղուց արդեն զառամախտով տառապող ԵԱՀԿ ՄԽ-ն խոստովանեց, որ այս խնդրի հետ կապված իր երևակայությունն արդեն սպառվել է, «ատամները թափվել» են, «ձեռքերը դողում» են, իսկ «աչքերը» ընդհանրապես «չեն տեսնում»:
Ասել է` կամ կողմերը պետք է համաձայնեն նրանց ներկայացրած նոր սկզբունքների հետ, կամ երկարատև «թայմ-աուտի» անհրաժեշտություն կառաջանա:
Եվ ուրեմն` «սարտիրներում մաչիտը» թողած, «խիրուրգ»-բանակցողի վերածված Ռուսիան հագավ սպիտակ ձեռնոցները և արագ գործի անցավ «ամբուլատորիայում», բոլոր հնարավոր ուղղություններով էմիսար-բանագնացներ ուղարկեց Հայաստան, մի քիչ էլ` Ադրբեջան, փոխադարձաբար էլ «էմիսարներ» ընդունեց` մի ձեռքով տեր կանգնելով ադրբեջանական գազին, մյուսով` խնդրի լուծման «նախաձեռնողականությունն» ու «համոզելու գործը» վերցնելով բացառապես իր ուսերին։ Անգամ ինֆորմացիոն արտահոսք կազմակերպեց, թե` բա չեք ասի, մեր ախպերներ, Մեդվեդև Դիման հայ է` լրիվ հայ, Նախշիկյան ազգանունով ծնողներից (մենք էլ ասում ենք` խի՞ է էդքան «նախշուն» Դիման)։ Հա, էլի, իրենց` գազը, մեզ` ապատեղեկությունը, որպես շոյանք մեր ինքնասիրությանը։ Մեկ այլ արտահոսք էլ կազմակերպվեց, թե Ղարաբաղն արդեն բանակցային կողմ է։ Ֆիքսված:
Ռուսաստանը փորձում է կողմերին ստորագրել տալ այդ պրեամբուլան, ինչպես նախորդ օրն ասել էինք` խաղաղապահների մասին ինչ-որ կերպ այնտեղ դրույթ սղացնելու գերխնդրից ելնելով: Սա է նրա իդեֆիքսը: Ասել է` Ռուսաստանն անում է ամեն ինչ, որ գործընթացի սառեցումից, գարնանից առաջ հասնի նրան, որ նման մի փաստաթուղթ լինի իր «սունդուկում»:
Իսկ հիմա ուշադրություն դարձնենք Սոչիի հանդիպումից հետո հայազգի Լավրովի առաջ քաշած հաջորդ թեզին. կողմերն իրենք պետք է գնան տուն, նստեն բուխարու կողքին, ձեռները դնեն ճակատին ու մտածեն` ինչ առաջարկներ են անում չհամաձայնեցված կետերի շուրջ:
«Մատուշկա»-Ռուսաստանը մտածում է` այդ երկու շաբաթվա ընթացքում հասնել նրան, որ կողմերը մի կետ էլ միմյանց հետ համաձայնեցնեն ու խցկեն «ամբուլայի» մեջ: Այո, ինչպես ասացինք, ապագա խաղաղապահների ռուսական մանդատին առնչվող:
Առաջ ընկնելով էլ կարծենք, որ «պրեամբուլային» այս ողջ խաղը նաև Միացյալ Նահանգների սրտով է: Բանն այն է, որ պրեամբուլայի` իրավական հիմք ունենալու մասին երկու «ուրվական» է շրջում թե՛ աշխարհում, թե՛ տարածաշրջանում, թե՛ գերտերությունների շահերի ծիրում։ ա) Իրավական տեսանկյունից այն համարվում է համաձայնագիր-արձանագրության լիարժեք մաս: բ) ԱՄՆ-ը, Քոուլի ու Գորդոնի շուրթերով, ասում է` «ամբուլաները» ոչ մի կապ չունեն իրավական ձևակերպումների ու փաստաթղթերի հետ, և արձանագրությունները խորհրդարաններում կվավերացվեն այն տեսքով, ինչ տեսքով ստորագրվել են:
Մի խոսքով, պրեամբուլաները նրա՜ համար են, որ մի լա՜վ առևտուր գնա Ռուսաստանի և ԱՄՆ-ի միջև այս ընթացքում:
Ասել է` եթե Ռուսաստանին հաջողվի այնտեղ սղացնել խաղաղապահների մասին դրույթն ու ստորագրել տալ փաստաթուղթը, ապա ԱՄՆ-ը կկարողանա այդ «մեծագույն ձեռքբերումը» օգտագործել ու փրկել Մերձավոր Արևելքում` Իրաքում, Իրանում, Աֆղանստանում «խրված», վարկանիշի խոշոր անկում արձանագրած Օբամայի իմիջը` ապրիլի 24-ի սպասվող «արհավիրքից» առաջ, քանզի վերջինիս երևակայությունը նույնպես սպառվել է, ու նա չգիտի` ինչ ասել հայ համայնքին, ինչով հիմնավորել փաստը, որ այս անգամ էլ «ցեղասպանություն» բառը շրջանցեց: Էլ չենք խոսում ԱՄՆ-ի Կոնգրեսի կողմից Ցեղասպանության ճանաչման խոստումի մասին:
Գուցե այդ «պրեամբուլայի» արդյունքում Օբաման նույնիսկ հաջողացնի և համոզի՞ թուրքերին` արձանագրությունները ստորագրել ու սահմանը բացել:
ՈՒ թե ստացվի այդ «հափի էնդը», ապա ղարաբաղյան խաղի նախաձեռնությունը մեխանիկորեն կանցնի ԱՄՆ-ին` ջուր ածելով ռուսաց թագավորի բոլոր կարգի նամակների և ամբուլատորիաների, այնտեղ ամրագրված դրույթների վրա:
ՈՒ էդ ժամանակ էլ արդեն ոտքի կկանգնի Ռուսաստանը, կասի` էդ հո դաղալություն էր, պրեամբուլան հաշիվ չէր:
ՈՒ էդպե՜ս շարունակ։
Էս ամենում լավն էն է, որ մենք, օրինակ, կոնկրետ ու խորապես կասկածում ենք «հափի էնդի» վրա, և կարծում, որ ոչ մի փաստաթուղթ էլ չի ստորագրվի մինչև ապրիլի 24-ը:
Դո՞ւք էլ եք կասկածում։ Բա, դե, տեսնո՞ւմ եք:
Կարմեն ԴԱՎԹՅԱՆ

Մեկնաբանություններ